Stres Nedir, Olaylar Nasıl “Stres” Olarak Algılanır?

Stres Nedir?

İnsanların stres yaratan olaylara tepkileri farklıdır. Stres yaratan bir olay bazı insanlarda ağır psikolojik ya da fiziksel sorunlara yol açarken, aynı stresli olay başkaları için hiçbir sorun teşkil etmeyebilir. Stres özellikle günümüzde popüler bir konu haline gelmiştir. Özellikle medya tarafından insanların alışılmışın dışındaki davranışların ya da hastalıkların nedeni olarak çoğu kez stresten kaynaklanan sinir bozuklukları gösterilmektedir. O halde nedir stres? Yararlı mıdır yoksa zararlı mı? Stres insanların psikolojik ya da fizyolojik sağlıklarına tehdit olarak algıladıkları olaylarla karşılaşmalarıdır. Bu olaylar genellikle stresin nedeni olarak görülür ve insanların buna verdiği tepkiler de stres tepkileridir. Stres tepkisi bazen uyum sağlayıcı, bazen ise uyum bozucudur şöyle ki; strese verdiğimiz tepki savaşmak ya da kaçmak mümkün olduğunda uyum sağlayıcıdır, örneğin bir öğrenci sınavı olduğu zaman mutlaka belli düzeyde stres yaşamalı ki sınavına çalışabilsin ya da üzerine doğru bir arabanın hızla yaklaştığını gören bir adam stres yaşayıp oradan kaçabilmeli, bu şekilde uyum sağlayıcıdır stres ve gereklidir fakat bu verdiğimiz stres tepkisini artık denetleyemez bir hale geldiysek ya da kronik bir biçimde sürdürüyorsak, bu, uyum bozucudur.

Stres Yaratan Olayların Özellikleri

Birçok olay stres yaratır.

 Doğal afet, savaş, nükleer kaza gibi büyük değişiklikler

 Taşınmak, iş değiştirmek, evlenmek, bir yakınını kaybetmek, ağır bir hastalığa yakalanmak gibi kişisel olaylar

 Trafikte sıkışmak, cüzdan kaybetmek, dersten kalmak gibi gündelik sıkıntılar

 Depremde göçük altında kalma, su baskınları, ağır trafik kazaları, cinayete tanık olma, tecavüze uğrama gibi travmatik olaylar stres yaratan olayların başlıcalarıdır.

Olaylar Nasıl “Stres” Olarak Algılanır?

Olayların

 Denetlenebilirliği

 Tahmin edilebilirliği

 Hayat koşullarında oluşturduğu değişiklikler

 İçsel çatışma oluşturması özelliklerine göre olaylar “stres” olarak algılanır.

Olayların Denetlenebilirliği Ne Demektir?

Bir olayı başlatabiliyor muyum? Eğer bir olay başlıyorsa bunu durdurabiliyor muyum? Bu sorulara verdiğimiz cevap olayın denetlenebilirliğini oluşturur ve olayı ne kadar stresli algıladığımızı etkiler. Eğer denetlenebilirlik düşükse stres de yüksektir. Örneğin sevdiğimiz birinin hastalanması, sorun yaşadığınız bir arkadaşınızın özrünüzü kabul etmemesi, otobüs şirketinin fazla bilet satması nedeniyle gideceğiniz yere gidememek gibi sizin elinizde olmayan, denetlenemeyen olaylar stres nedeni olarak algılanır. Olayların Tahmin Edilebilirliği Ne Demektir? Bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini, gerçekleşiyorsa bunun ne zaman olacağını tahmin edebiliyorsak olayı stresli algılama olasılığımız azalır. Stres yaratan olayın gerçekleşeceğini tahmin edebiliyorsak, olayı denetleyemesek bile yaşadığımız stresin şiddeti azalıyor. Çünkü tahmin edebilen kişi önlemini alabilir. Örneğin patronunun kızacağı zamanı kestirebilen bir işçi o gün etrafta çok bulunmamaya çalışır ya da fırtına geleceğini tahmin eden kişi pencerelerini kapatabilir. Bunun dışında acil hekim servisliği, itfaiyecilik gibi mesleklere sahip olan insanlar tahmin edilmesi imkansız olaylara maruz kaldıkları için oldukça stresli günler yaşarlar. İçsel Çatışmalar da Strese Neden Oluyor İçsel çatışma dediğimiz şey bilinçli ya da bilinçsiz olabilen çözülememiş sorunlardır. Çatışma ise iki olay arasında seçim yapamadığımız zamanlarda ortaya çıkar. Örneğin zor bir durumda kaldığımızda birinin bize yardım etmesini, sorunumuzu çözmesini isteyebiliriz oysa başkasından yardım aldığımızda kendi ayaklarımızın üzerinde duramadığımızı düşünüp bundan vazgeçmeyi düşünebiliriz. Bu iki düşünce arasında kalmak içsel çatışamaya neden olur. Bir kişiye yakın olup ona kendimizi açmayı isteyebiliriz fakat bunun sonucunda incinebileceğimizi ya da reddedileceğimizi düşünüp geri adım atabiliriz. Yaşamımız boyunca insanlarla hem rekabet etmek hem de onlara yardım etmek durumunda kalırız. Bu iki durum çatışamaya neden olur.